Y Cynllun Strategol ar gyfer Cadwch Gymru'n Daclus 2022-2030

Tair blynedd yn ôl, fe wnaethom lansio Cymru Hardd, ein strategaeth uchelgeisiol ar gyfer y degawd.

Cafodd ei lansio mewn pandemig, a heb gael ein llethu gan y mynydd i’w goncro, aethom ati i hau hadau newid. Heddiw, rydym yn gweld y canlyniadau. Mae prosiectau wedi ffynnu. Mae partneriaethau wedi dyfnhau. Ac mae’r hyn a ddechreuodd fel strategaeth yn prysur ddatblygu’n fudiad cenedlaethol – wedi ei sbarduno gan gymunedau, ei yrru gan wirfoddolwyr, gyda’r sylfaen o gred a rennir bod Cymru lanach, wyrddach, decach yn hanfodol ac o fewn cyrraedd.

Mae ein cyflawniadau hyd yn hyn yn dystiolaeth o rym gweithredu ar y cyd, o ddigwyddiadau glanhau sydd wedi torri record i greu miloedd o fannau gwyrdd newydd ledled y wlad. Mae’r llwyddiannau hyn yn ganlyniad cydweithredu ar bob lefel, gan ddangos beth sy’n bosibl pan fyddwn yn dod ynghyd gyda phwrpas.

Trwy ein rhaglen flaenllaw Lleoedd Lleol ar gyfer Natur, rydym wedi cefnogi creu gerddi cymunedol newydd – o leiniau bwytadwy ac ystafelloedd dosbarth yn yr awyr agored i ardaloedd sy’n dda i beillwyr — gan wneud natur yn ganolog unwaith eto i’n cymunedau a gwneud trefi a dinasoedd Cymru yn fannau iachach, hapusach i fyw.

Ar yr un pryd, mae EcoSgolion wedi nodi carreg filltir hanesyddol. Wrth i’r rhaglen ddathlu ei phen-blwydd yn 30 oed yn 2024, daeth Cymru yn wlad gyntaf y byd i gyrraedd targed Partneriaeth Addysg Werdd UNESCO, gyda hanner ein hysgolion bellach ag achrediad amgylcheddol. Mae hynny’n gyflawniad i bob disgybl, athro a chefnogwr ymfalchïo ynddo.

Yn y cyfamser, mae Cymru’n parhau i arwain yn rhyngwladol o ran cydnabod a gwobrwyo mannau gwyrdd o ansawdd uchel. Rydym wedi gweld y nifer fwyaf erioed o safleoedd cymunedol dros y flwyddyn ddiwethaf — arwydd clir o falchder a pherchnogaeth ar lefel llawr gwlad.

Ond rydym hefyd yn cael ein hatgoffa o raddfa’r her sydd yn dal o’n blaenau.

Mae’r cyd-destun ehangach yr ydym yn gweithredu ynddo yn gynyddol anodd. Er gwaethaf yr holl waith da sy’n cael ei wneud, datgelodd arolwg stryd diweddaraf LEAMS duedd sy’n peri pryder: mae dros draean ein hardaloedd trefol yn parhau i weld lefelau annerbyniol o sbwriel, ac mae nifer y strydoedd â gradd D – y raddfa lendid isaf posibl – wedi cynyddu 286%. Mae’r data yn rhoi darlun clir: mae ein systemau o dan bwysau, a heb atebion hirdymor, mae perygl y byddwn yn mynd yn fwy ar ei hôl hi.

Mae Cadwch Gymru’n Daclus yn parhau i fodloni ein hymrwymiad i fynd i’r afael â sbwriel a gwastraff, gyda 247 o Hybiau Codi Sbwriel gweithredol ledled Cymru ac mae degau ar filoedd o wirfoddolwyr ymroddedig yn gwneud gwahaniaeth yn eu cymunedau bob dydd. A pheidiwch anghofio, ni sydd â Record y Byd Guinness bellach am y digwyddiad glanhau mwyaf erioed (mewn sawl lleoliad).

Yn ffodus, rydym yn dechrau gweld arwyddion newid polisi ar y gorwel. Mae’r Cynllun Dychwelyd Ernes i ddod, sydd yn cynnwys gwydr ac yn rhoi blaenoriaeth i ailddefnyddio, yn gam arwyddocaol ymlaen. Ynghyd â Chyfrifoldeb Estynedig Cynhyrchwyr, mae gennym bellach y sylfeini yn eu lle i wneud newid ystyrlon i’r ffordd y mae Cymru’n mynd i’r afael â gwastraff. Rydym yn croesawu’r uchelgais a’r arweinyddiaeth y mae Llywodraeth Cymru’n ei ddangos, ond mae’n rhaid i hyn gael ei gefnogi gan ymrwymiad hirdymor a’r adnoddau i gyd-fynd â hynny.

Mae graddfa’r her yn gofyn am fwy nag ymyriadau tameidiog. Rydym yn delio â phroblemau systemig, ac mae angen atebion systemig arnynt. Mae hynny’n golygu dod ynghyd – llywodraeth, busnesau, ysgolion, cymunedau a’r trydydd sector – i ailfeddwl sut rydym yn gofalu am ein mannau cyhoeddus a’n hamgylchedd naturiol. Nid yw cydweithredu bellach yn rhywbeth sy’n braf i’w gael. Mae’n hanfodol mewn byd lle mae cyllidebau yn dynn a phwysau cynyddol eisoes yn amlwg ar ein strydoedd.

I bawb sydd wedi chwarae rhan ar y daith hon hyd yn hyn: diolch. Mae eich gwaith yn bwysig, ac mae’r effaith yr ydych wedi ei chael mewn cymunedau ledled Cymru yn real ac yn cael ei werthfawrogi. Wrth i ni edrych ymlaen i flwyddyn pedwar o Gymru Hardd, rydym yn gwneud hynny gyda phenderfynoldeb o’r newydd, partneriaethau dyfnach, a theimlad cliriach o ddiben.

Dewch i ni barhau. Gyda’n gilydd, gallwn sicrhau Cymru Hardd am genedlaethau i ddod.